کد مطلب:36796 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:111
خداوند نسبت به ما اهل گذشت است، زیرا ما را می شناسد و می داند كه چگونه مخلوقی هستیم. او انتظار گزافی از مخلوقات خود [صفحه 321] ندارد. هر كسی كه بداند آدمی چگونه موجودی است از این صفت خدایی پیروی خواهد كرد. فانك فوقهم و والی الامر علیك فوقك و الله فوق من ولاك: تو برتر از آنها نشسته ای و شایسته تر است كه اهل عفو باشی و آنكه تو را ولایت داده نیز از تو بالاتر و خداوند هم از آنكه تو را ولایت داده برتر است. و پس از چند جمله نكاتی می آورند كه باز مناسب با مطلب ماست: و لا تند من علی عفو: هیچ گاه از عفوی كه می كنی پشیمان مباش. یعنی نگو ای كاش چنین نكرده بودم. حتی اگر ببینی كه گاهی عفو تو در جای خود نبوده است پشیمانی نخور. زیرا در معاشرت با آدمیان، اصل گذشت است و عقوبت استثنا و این اقتضای انسان شناسی است. و لا تبححن بعقوبه و لا تسر عن الی بادره وجدت منها مندوحه: هیچ گاه به عقوبت خشنود مباش و در خشمی كه می توانی خود را از آن برهانی مشتاب. یعنی، وقتی عذری برای خطاكاری پیدا شد آن را مقدم بدار و اگر مفری برای عقوبت كسی باشد به آن تمسك بجو. این مبنای حكومت حضرت علی (ع) بوده است و خود او هم به مردم به منزله ی آدمیانی خطاكار و معذور و اهل غفلت (آن هم غفلت غیر مذموم) و مستحق عفو می نگریسته است. هر كس دیگری نیز چنین تصویری از مردم دارد، آنچنان رفتار انسانی با آنها خواهد داشت. رفتار انسانی یعنی رفتاری مناسب با وضع واقعی انسان و همه سخن بر سر وضع واقعی انسان است: آیا فرشته است؟ جانور است؟ عاقل [صفحه 322] است؟ غافل است؟... تصویر مولا علی (ع) از انسان این است: جانوران غافل ولی معذور و محترم. نكته مهم این است كه اگر آدمیان را علی العموم عاقل بدانیم، شرط خرد سخت گیری با آنهاست ولی اگر جاهل و مفتون و معذور بدانیم، شرط عقل و انصاف، ترحم بر آنهاست. بر این اساس است كه امام علی (ع) چنان فرمانی را به مالك می دهند. اگر وضع دیگری در جامعه دیگری حاكم شد، حكم دیگری از پی خواهد آورد. به هر حال تصحیح تصویر و انتظارات خود از مردم، امری فوق العاده مهم است.
این گذشت در اینجا یك گذشت صرفا اخلاقی نیست، یعنی، این نیست كه ببینی و نپسندی و دندان روی جگر بگذاری. «گذشت» یعنی، بدانی كه امكان نداشت كه چنین نشود. اگر بدانی كه با موجوداتی روبه رو هستی كه مقتضای انسانیتشان خطاكاری است، آنگاه اهل گذشت خواهی شد.
صفحه 321، 322.